Devlet Tiyatrosu’nda Bir Oyun – İlk Okuma Provası, Araştırma ve Tasarım

İlk Okuma Provası

İlk okuma provasında, sahne amiri Devlet Tiyatroları’nın dramaturgi biriminden edindiği oyun metninin basılı hâlini ekibe iletir. Oyunda yer alan oyuncular; tasarımcılar, suflöz/suflör, sahne amiri, yönetmenin asistanı gibi teknik ekiptekiler, yönetmenin öncülüğünde bir masanın etrafında otururlar ve oyuncular kendi repliklerini okurlar. Bu okuma provalarında yönetmen, nasıl bir sahneleme düşündüğünü hangi karakterin tavrının nasıl olması gerektiğini yer yer belirtir. Oyunun aksiyonunun nasıl şekilleneceğini, tonunu nasıl planladığını anlatır. Aynı zamanda bu okuma provaları, henüz netleşmeyen karakterlerin de açığa çıkmasını ve hangi oyuncunun hangi karakteri canlandıracağının belirlenmesini sağlar. Karakter sayısı fazla olan bir oyunda bir oyuncu birden fazla karakteri canlandırabilir. Bunu da kostüm değişikliği süresine ve repliklerinin zamanlamasına bağlı olarak kimlerin canlandıracağı belli olur. Bu okuma provası 1 hafta kadar sürer. Yalnız buradaki netleşen oyuncu karakter eşleşmesi prömiyere kadar böyle gidecektir diye bir şart yok. Sahneye geçildiğinde bazı değişiklikler yapılabilir.

Yönetmenin oyuncular konusundaki yönlendirmeleri, tasarımcılar için de yapılır. Ben dekor tasarımcısı asistanı olarak okuma provasına katıldığımda metnin üzerine ufak notlar alıyordum. Sahne tasarımına dair nasıl bir betimleme yer alıyorsa onun dökümünü çıkarıyordum ve aksesuarları listeliyordum. Yönetmen isterse oyunu yazıldığı gibi sahneleyebilir ya da hayalinde oyunun çarpıtılmış, metinden farklı bir görüntüsü varsa ona dair isteklerini bu aşamada belirtir.

Araştırma

İlk okuma provasından sonra tasarımcılar, oyunun geçtiği döneme ve sahneleme biçimine yönelik araştırma yaparlar. Dönem araştırması yaptığım oyun olarak sezonun en çok ses getiren oyunlarından Lüküs Hayat’ı örnek verebilirim. Oyunun künyesi için bknz:

http://www.devtiyatro.gov.tr/DevletTiyatro/oyundetay/2356?a=lukus-hayat

Hakan Dündar’ın asistanlığını yaptığım ilk haftalarda bir sonraki başlıkta değineceğim Kaçış 3: Kıyamete Çağrı oyununun tasarımına devam ederken Sanat Teknik Müdürü yardımcısı Bekir Beğen’in önerisiyle Sertel Çetiner’in dekor tasarımcısı olduğu Lüküs Hayat’ta dekor asistanı olarak yer aldım. Oyun, 1930’larda geçtiğinden dekor, kostüm ve aksesuarlar o döneme ait olmalıydı. Oyunda paparazilerin gözdesi Atıfet Hanım’ın (Pelin Dikmen) fotoğraflarının çekildiği sahnede butafor atölyesinde üretilen o döneme özgü fotoğraf makinesi görüntüsünde fotoğraf makineleri kullanılmıştı.

Dönemin Fotoğraf Makinesi/Butaforda Üretilen Makine

Tasarım

Devlet Tiyatroları’ndaki ilk oyunum; Hakan Dündar’ın dekor tasarımcısı, benim de asistanı olarak yer aldığım, İstanbul Devlet Tiyatrosu yapımı Kaçış 3: Kıyamete Çağrı oyunu. Oyunun künyesi için bkz.

Devlet Tiyatroları’nın İstanbul’da, İzmir’de ve Ankara’da olmak üzere 3 atölyesi var. Bunlardan Ankara’daki atölyede Ankara’nın ve diğer bölgelerin oyunları, İstanbul ve İzmir’deki atölyelerdeyse sadece o illerin repertuarındaki oyunlar hazırlanıyor. Kaçış 3: Kıyamete Çağrı oyununun atölyesi İstanbul’da olduğundan Hakan Dündar’a tasarım sürecinde asistanlık yapıyordum.

Oyun, birden fazla mekânda geçiyor ve kullanılan bir mekân farklı sahnelerde farklı görünüm kazanıyordu. Bir oyunun birden fazla mekânda geçmesi, tiyatro sahnesininin fiziksel koşullarını düşündüğümüzde tasarımcının o sahneyi iyi çözümlemesini gerektiriyor. Hakan Dündar ise bu oyunun tasarımını döner sahne kullanarak çözdü. Böylece sahne tasarımı hem çoklu mekân kullanımına olanak sağladı hem de sahne geçişleri daha hızlı oldu. Benden istediği şeyse oyunda geçen temelde 4 mekânı yansıtabilecek bir küpün belli bir oranda bölünerek döner sahne üzerine yerleştirildiği bir tasarımı oluşturmak ve onu üç boyutlu programda çizmekti. Oyunun ilk taslağı da böylece ortaya çıktı.

Kaçış 3: Kıyamete Çağrı Oyunu Sketch up Çizimi

Araştırma ve tasarım süreçleri oyunlar prova edilirken de devam ediyor. Yönetmen ve tasarımcı, tasarımın olgunlaştığına ve yeterli plastik görünüme kavuştuğuna karar kıldıkları an Devlet Tiyatrosu’ndaki çeşitli atölyelerde üretim aşamasına geçiliyor.

2. Bölüm Sonu

Devam edecek…